Saç biti her sosyoekonomik düzeyde, özellikle de kreş ve okul çocuklarında sıkça rastlananılan paraziter bir hastalıktır. Saç bitleri saçlar arasında yaşayıp, kafa derisinden kan emerek beslenir. Neyse ki, başka bir hastalık bulaştırmazlar. Büyüklükleri 2-3 mm kadar olup (susam tanesi kadar), renkleri bronzdan gri beyaza kadar değişir (Resim-1). Genelde kulak arkası ve ense kaküllerindeki saçlar arasına yerleşirler. Yumurtalarına sirke denir. Bit, bu sirkeleri deriden 3-4 mm uzaktaki saç diplerine bırakır. Saçın ayda 1 cm uzadığı dikkate alınırsa kişide ne zamandan beri bit olduğu hesaplanabilir. Sirkeler beyazımsı renkte, saç tellerine yapışık, toplu iğne başı büyüklüğündedir. Tarak ya da fırça ile saçtan kolay kolay ayrılmazlar. Sirkelerden 6-10 gün sonra yavru bitler çıkmaya başlar ve bir hafta içinde bu yavrular olgun hale gelir. Sirkeler kafa derisinden uzaklaştırıldıkları zaman canlılıklarını hemen yitirirken, bitler dış ortamda 2 gün yaşayabilir(Resim-2)
Bulaşma genelde saçla direk temas ya da hastaya ait tarak, saç fırçası, şapka, başörtüsü, havlu gibi eşyaların kullanılması sonucu olur. Saç uzunluğunun ve saç yıkama sıklığının hastalığa yakalanma riski ile alakası yoktur. Saç bitleri toplumsal inanışın aksine uçmaz, zıplamaz ve atlamaz.
Bitlenmenin belirtileri, saçta gıdıklanma duygusu, kafada kaşıntı, saçlı deride kaşınmaya bağlı, küçük küçük kızarık sulantılı, kabuklu yaralar olabilir. Bazen hiç bir belirti olmayabilirde. Yine bitin dışkısı yastık üzerinde ince siyah tozlar halinde ya da derisi ince gri renkte görülebilir. Bit varlığından şüphelendiğinizde, öncellikle ense ve kulak arkasındaki saçları kontrol edin. Saçları ince dişli bir tarak yada fırça ile tarayın. Bazen saç kepekleri sirke ile karışabilir. Sirkeler kepekten farklı olarak, tarama ve fırçalama ile yapıştıkları saçtan kolay kolay ayrılmaz.
Eğer başınızda saç biti bulduysanız diğer aile bireylerininde kontrol edilmesi gerekir. Ayrıca yakın temasta bulunulan iş, okul arkadaşları ve diğer kişilerede haber verilmeli ki, onlarda kendilerini bu yönde kontrol etsin. Ancak çoğunluğumuz bitlenmeyi ayıp birşeymiş gibi algılamakta ve saklamaktayız. Bu da hastalığın yayılmasına zemin hazırlamaktadır.
Bit ilaçları eczanelerden reçetesiz olarak temin edilebilir. İlaç kullanırken mutlaka içindeki kullanma talimatlarına uyulmalıdır. İlacı sadece kafasında bit yada sirke olan bireyin kullanması yeterlidir. Ancak aynı yatağı paylaşan kişiler birlikte tedavi edilseler, daha iyi olur. Genelde tek uygulama tedavi için yeterlidir. Sirkeler çok yoğun ise tedavi bir hafta sonra tekrarlanabilir. Eğer uygulanan tedaviye yanıt yok ise bileşimi farklı bir ilaca geçilmelidir. Tedaviden sonra saçta kalan kabukların temizlenmesi için sulandırılmış sirkeye batırılan bir tarakla saçlar taranabilir. İlk tedaviden sonra iş ya da okula gitmede bir sakınca yoktur. Korunmada tarak ve fırçaların 55 derecenin üzerinde 5 dakika kaynatılması yeterlidir. Eşyaların kapalı bir plastik torbada en az on gün bırakılması bitin ölmesini sağlar. Yine eşyaları elektrikli süpürge ile süpürmek veya vakumlamak yararlıdır. Ev eşyaları üzerine bit öldürücü spreylerin, ilaçların atılmasının korunma üzerine yararı görülmemiştir.
Kaynaklar
1-Flinders C.D, Schweinitz De P. Pediculosis and Scabies. Am Fam Physician. 15.01.2004
2- Aksungur V.L, Acar M.A. Deri Sorunlarında Basamak Basamak Tanı ve Önerileri. 5GMatbaacılık. Adana 1999 ;247,-248
Trdoktor; blog sayfasıdır. Trdoktor blog sayfası üzerinde doktorların yazdığı makale ve videoları görünütleyebilirsiniz.